Καρόδρομος, 1944

Ἀπογευματινή βόλτα στὸν Καρόδρομο. Κατοχή, 1944. Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Γρηγόρη Μπελιβανάκη «Ὁ Πέραν Τριοβάσαλος: συμβολὴ στὴν ἱστορία του», σελ. 77.

Ὁ κεντρικὸς δρόμος τοῦ Τριοβασάλου, 77 χρόνια πρίν, ἀγνώριστος. Ἀπόγευμα Κυριακῆς...

 

Ἡ ἀξία μιᾶς παλιᾶς φωτογραφίας, πέρα ἀπὸ τὴ διάσωση, γενικά, τῆς εἰκόνας μιᾶς ἄλλης ἐποχῆς, βρίσκεται, εἰδικότερα, καὶ στὴ διάσωση τῶν ὀνομάτων τῶν προσώπων ποὺ εἰκονίζονται. Ἡ παλιὰ φωτογραφία «μιλάει» διαφορετικά, ὅταν ξέρεις ποιὸς ἔχει ἀποτυπωθεῖ στὸ χαρτί.

Τὸ τελευταῖο του βιβλίο ποὺ «ἐν ζωῇ» πρόλαβε να δεῖ τυπωμένο ὁ Γρηγόρης Μπελιβανάκης, ἦταν «Ὁ Πέραν Τριοβάσαλος: συμβολὴ στὴν ἱστορία του», τὸ ὁποῖο κυκλοφόρησε ἀπὸ τὸ Ἐκκλησιαστικὸ Μουσεῖο Μήλου τὸν Ὀκτώβριο τοῦ 2020, σὲ ἠλεκτρονικὴ ἀλλὰ καὶ σὲ χαρτόδετη ἔκδοση (βλ. περισσότερα ἐδῶ). Τὸ βιβλίο περιλαμβάνει πολὺ φωτογραφικὸ ὑλικό, κυρίως ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο Μπελιβανάκη. Ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο αὐτὸ προέρχεται καὶ ἡ φωτογραφία ποὺ δημοσιεύεται στὴ σελίδα 77 τοῦ βιβλίου, ἡ φωτογραφία, δηλαδή, τὴν ὁποία πραγματεύεται ἡ σημερινὴ ἀνάρτηση.

Ἡ φωτογραφία δὲν ἦταν, γενικά, ἄγνωστη, οὔτε καὶ ἦταν ἡ πρώτη φορὰ ποὺ παρουσιάστηκε στὸ εὐρὺ κοινό ‒ μολονότι, ἀπ᾽ ὅσο γνωρίζω, γιὰ πρώτη φορὰ περιλήφθηκε σε ὑλικὸ βιβλίου και τυπώθηκε. Ὁ Γρηγόρης Μπελιβανάκης, μὲ τὸν ὁποῖο εἶχα κάνει μιὰ σχετικὴ συζήτηση μετὰ τὴν κυκλοφορία τοῦ βιβλίου, δὲ γνώριζε κάτι περισσότερο γιὰ τὰ πρόσωπα ποὺ εἰκονίζονται. Καὶ δυστυχῶς, ἐγὼ δὲ φρόντισα νὰ τὸν ρωτήσω γιὰ τὴν ἱστορία αὐτῆς τῆς φωτογραφίας καὶ γιὰ τὸ πῶς ἔφτασε στὰ χέρια του.

Παρὰ ταῦτα, πρὸ ἐτῶν καὶ ἀπὸ καλὴ τύχη πρόλαβα «ἐν ζωῇ» ἕνα ἀπὸ τὰ πρόσωπα τῆς φωτογραφίας καὶ γνώρισα ἀπὸ κοντὰ τὴν οἰκογένειά του. Αὐτὴ μὲ διαβεβαίωσε γιὰ την ταυτότητα ὁρισμένων ἀπὸ τοὺς εἰκονίζόμενους καὶ μοῦ ἔδωσε κάποιες περαιτέρω πληροφορίες, τὶς ὁποῖες παραθέτω στὴ συνέχεια.

Ἀλλὰ πρῶτα, ἂς δοῦμε τὸ «κρίσιμο» τμῆμα τῆς φωτογραφίας σὲ μεγέθυνση:

Καρόδρομος 1944, περίπατος πάνω στὸ χῶμα! Ἀντώνης Μαθιουδάκης (1915-1983), Κατίνα Κεντρωτᾶ (1922-2011), Ἑλένη Μαθιουδάκη.

Ὁ ψηλόλιγνος κύριος μὲ τὸ κοστούμι, στὰ δεξιὰ τῆς φωτογραφίας, εἶναι ὁ Ἀντώνης Μαθιουδάκης ἀπὸ τὴν Πλάκα, γνωστὸς ἀπὸ τὴν Ἀντίσταση κατὰ τῶν Γερμανῶν καὶ τὴ συμμετοχή του στὸν Ἱερὸ Λόχο τὴν περίοδο 1944-1945 (εἶχε τὸν βαθμὸ τοῦ ἐπιλοχία). Πέθανε στὸν Πειραιᾶ στὶς 30 Ἰανουαρίου τοῦ 1983, ἀφήνοντας σὲ ὅλους ὅσους τὸν γνώρισαν, τὶς καλύτερες μνῆμες.

Δίπλα στὸν Ἀντώνη Μαθιουδάκη, ἡ νεαρὴ κυρία μὲ τὰ σκοῦρα ροῦχα εἶναι ἡ σύζυγός του Κατίνα Μαθιουδάκη, τὸ γένος Κεντρωτᾶ. Φοράει σοσόνια καὶ κρατάει μιὰ ζακέτα (ἴσως, λοιπόν, ἡ φωτογραφία νὰ τραβήχτηκε ἄνοιξη ἢ φθινόπωρο). Ἡ Κατίνα Μαθιουδάκη πέθανε στὴν Πλάκα στὶς 25 Ὀκτωβρίου τοῦ 2011, πλήρης ἡμερῶν.

Ὁ Ἀντώνης Μαθιουδάκης καὶ ἡ Κατίνα Κεντρωτᾶ παντρεύτηκαν τὴν ἴδια ἐκείνη χρονιά, τὸ 1944. Εἶναι πιθανὸ ὅτι ἡ φωτογραφία τοὺς εἰκονίζει ἀκόμα ἀρραβωνιασμένους. Λίγους μῆνες ἀργότερα, ὁ Ἀντώνης Μαθιουδάκης, νιόπαντρος, ἄφηνε τὴν οἰκογενειακὴ ἐστία γιὰ νὰ βοηθήσει τὸν Ἱερὸ Λόχο στὶς ἐπιχειρήσεις του στὴ Μῆλο (βλ. Γρηγόρη Μπελιβανάκη Οἱ Γερμανοὶ στὴ Μῆλο 1941-45, σελ. 308).

Δίπλα στὴν Κατίνα Κεντρωτᾶ-Μαθιουδάκη, ἡ νεαρὴ κοπέλα μὲ τὸ ἀνοιχτόχρωμο πανωφόρι εἶναι ἡ ἀδελφὴ τοῦ Ἀντώνη Μαθιουδάκη, Ἑλένη Μαθιουδάκη, ἀργότερα σύζυγος Βαμβακάρη. Καὶ τὸ κοριτσάκι μὲ τὰ ανοιχτόχρωμα ροῦχα, ποὺ κρατάει κάτι σὰν λουλούδι στὸ ἀριστερό του χέρι καὶ γυρίζει πρὸς τὸ μἐρος τῆς Κατίνας Κεντρωτᾶ-Μαθιουδάκη, εἶναι ἡ ξαδέλφη της Κανέλλα Ζαγουρῆ, ἀργότερα σύζυγος Βαλαμβάνου. Πέθανε στὴ Μῆλο στὶς 5 Ἰανουαρίου 2018, πιθανότατα ἡ τελευταῖα ἐπιζῶσα ἀπ᾽ ὅσους εἰκονίζονται στὴ φωτογραφία.

 

Υ.Γ. 1

Ἀπὸ τὰ πρόσωπα ποὺ ἀνέφερα προηγουμένως, δὲ γνώρισα παρὰ μόνο τὴν Κατίνα Κεντρωτᾶ-Μαθιουδάκη, σὲ μεγάλη ἡλικία. Ἦταν ἕνας ὑπέροχος ἄνθρωπος, μὲ διαύγεια πνεύματος καὶ χαρακτηριστικὸ χιοῦμορ, μέχρι τέλους. Εὐχαριστῶ ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ τὴν κόρη της, Εὐαγγελία Μαθιουδάκη-Γαλάτη καὶ τὴν ἐγγονή της, Περιστέρα Γαλάτη, οἱ ὁποῖες μὲ προθυμία μοῦ παρέσχαν ὅποιες πληροφορίες τοὺς ζήτησα.

Υ.Γ. 2

Ἡ φωτογραφία βρισκόταν στὴν κατοχὴ τῆς οἰκογένειας Μαθιουδάκη-Γαλάτη γιὰ πολλὰ χρόνια, ὅμως κανεὶς πλέον δὲ θυμόταν πῶς ἔφτασε ἡ φωτογραφία νὰ βρίσκεται πάνω στὸν μπουφὲ τοῦ σαλονιοῦ καὶ ποιὸς τὴν ἔδωσε στὴν οἰκογένεια. Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Γρηγόρη Μπελιβανάκη βρῆκα στὸ ἀρχεῖο του ἕνα ἀντίγραφο τῆς φωτογραφίας, τυπωμένο σὲ παλιὸ χαρτί. Στὸ πίσω μέρος τῆς φωτογραφίας ἦταν γραμμένο μὲ μαῦρο στυλὸ «ΚΑΡΡΟΔΡΟΜΟΣ 1944» καὶ, μὲ μπλὲ στυλὸ καὶ τὸν γραφικὸ χαρακτῆρα τοῦ Γρηγόρη Μπελιβανάκη, «ἀπὸ Emil Anders».

Ἡ σημείωση αὐτὴ λύνει τὸ μυστήριο ἐν μέρει καὶ μᾶς δίνει ἴσως καὶ τὸ ὄνομα τοῦ φωτογράφου. Ὁ Αἰμίλιος Ἄντερς ἦταν Γερμανὸς στρατιώτης ποὺ εἶχε ὑπηρετήσει στὴ Φρουρὰ τῆς Μήλου τὴν περίοδο τοῦ πολέμου. Τὴ δεκαετία τοῦ 1980 ἐπέστρεψε στὴ Μῆλο, συνῆψε φιλικὲς σχέσεις μὲ τὸν Γρηγόρη Μπελιβανάκη καὶ τὴν οἰκογένειά του καὶ παρέσχε πλεῖστες ὅσες χρήσιμες πληροφορίες γιὰ τὴν ἐποχή, ποὺ δημοσιεύθηκαν στὴν ἐφημερίδα «Μῆλος» κατὰ τὰ ἔτη 1986 καὶ 1987. Ὁ «Αἰμίλιος», ὅπως ἦταν γνωστὸς στὴ Μῆλο, παρέδωσε στὸν Γρηγόρη Μπελιβανάκη καὶ ὁρισμένες φωτογραφίες, μεταξὺ τῶν ὁποίων, προφανῶς, καὶ τὴν παροῦσα. Δὲν ἀποκλείεται νὰ ἦταν ὁ ἴδιος ποὺ εἶχε τραβήξει τὴ φωτογραφία.

 

Στὴ μνήμη τοῦ Ἀντώνη Μαθιουδάκη καὶ τῆς Κατίνας Κεντρωτᾶ-Μαθιουδάκη.

Τὰ σχόλιά σας εἶναι εὐπρόσδεκτα!
Ἀφῆστε ἕνα σχόλιο γι’ αὐτὴν τὴ δημοσίευση χρησιμοποιῶντας τὸν σύνδεσμο ποὺ ἀκολουθεῖ: