 |
| Ριζοσπάστης, 25 Ιουνίου 1946. Τὸ γράμμα τοῦ Μανώλη Γλέζου. Ἀπὸ τὴν ἰστοσελίδα https://thepressproject.gr/ena-gramma-tou-manoli-glezou/ Ὁ Μανώλης Γλέζος βρέθηκε στὴ Μῆλο τὸ καλοκαίρι τοῦ 1946 γιὰ πρώτη φορά. Οἱ ἐμφύλιες συρράξεις δὲν εἶχαν ἀκόμα γενικευθεῖ, τὸ Κομμουνιστικὸ Κόμμα δὲν εἶχε κηρυχθεῖ παράνομο. Ὁ νεαρὸς Γλέζος νόμιζε ὅτι μποροῦσε νὰ κάνει στὴ Μῆλο κομματικὴ δουλειὰ καὶ νʼ ἀσχοληθεῖ μὲ συλλογὴ ὀρυκτῶν. Ὅμως, ἡ Χωροφυλακὴ Μήλου εἶχε ἄλλη ἄποψη. |
Ἀναδημοσιεύω ἀπὸ τὴν ἰστοσελίδα ThePressProject ἕνα κείμενο τοῦ Νίκου Σαραντάκου, μὲ ἡμερομηνία 30 Μαΐου 2014 καὶ τίτλο «Ἕνα γράμμα τοῦ Μανώλη Γλέζου». Ἀφορᾶ σʼ ἕνα σύντομο (πλὴν περιπετειῶδες!) πέρασμα ἀπὸ τὴ Μῆλο τοῦ μεγάλου ἐκλιπόντος τῶν ἡμερῶν, Μανώλη Γλέζου. Ἡ πρωτότυπη δημοσίευση: ἐδῶ.
Ἕνα γράμμα τοῦ Μανώλη Γλέζου
«Κατὰ σύμπτωση, πρὶν ἀπὸ λίγο ἔψαχνα στὰ φύλλα τοῦ Ριζοσπάστη τοῦ Ἰουνίου 1946 γιὰ νὰ βρῶ ἕνα ἄρθρο τοῦ Γιώργου Κοτζιούλα, ποὺ μοῦ τὸ εἶχε ζητήσει μιὰ φίλη ἐρευνήτρια, ὅταν ἔπεσα πάνω σʼ ἕνα σύντομο γράμμα τοῦ Μανώλη Γλέζου στὸν Ριζοσπάστη, ποὺ τὸ δημοσιεύω ἐδῶ.
Ἦταν ἡ ἐποχὴ ποὺ βασίλευε ἡ τρομοκρατία κράτους καὶ παρακρατικῶν συμμοριῶν στὴν ὕπαιθρο, σὲ θλιβερὴ ἀντίθεση μὲ ὅσα συνέβαιναν στὴν Εὐρώπη, ὅπου δὲν εἶχε ἀκόμα κυριαρχήσει ὁ ψυχρὸς πόλεμος. Κατὰ σύμπτωση, στὴν ἴδια σελίδα μὲ τὸ γράμμα τοῦ Γλέζου ὑπάρχει ρεπορτὰζ γιὰ τὸ σχηματισμὸ τῆς νέας γαλλικῆς κυβέρνησης μὲ ἀντιπρόεδρο τὸν Μορὶς Τορέζ, γραμματέα τοῦ ΚΚ Γαλλίας καὶ συμμετοχὴ ἀρκετῶν κομμουνιστῶν.
Παραθέτω λοιπὸν τὸ γράμμα τοῦ Γλέζου ὅπως δημοσιεύτηκε στὸν Ριζοσπάστη τῆς 25.6.46, διορθώνοντας καὶ κάποια τυπογραφικὰ λάθη τοῦ πρωτοτύπου:
Ο ΗΡΩΣ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ
Ἕνα γράμμα τοῦ Γλέζου
Πήραμε τὸ παρακάτω γράμμα:
Σύρα 23-6-46
Ἀγαπητέ «Ριζοσπάστη»
Στὶς 21/6[1] βρισκόμουν στὸ χωριὸ Πολλώνια[2] τῆς Μήλου καὶ περίμενα τὸ καΐκι γιὰ νὰ πάω στὴ Σύρα. Ἀπόσπασμα χωροφυλακῆς μὲ συνέλαβε, μὲ κτύπησε ὅταν ἀρνήθηκα νὰ δώσω τὴν κομματικὴ μου ταυτότητα καὶ μὲ ὀδήγησε στὸ χωριό Πλάκα (3 ὧρες μακριά). Στὸ κρατητήριο μπήκε 3 φορὲς ὁ βασανιστὴς Δαγκλῆς Περαντωνάκης καὶ μὲ βασάνισε (μοῦ ἄνοιξε τὸ κεφάλι κ.τ.λ.). Ὁ διοικητὴς ποὺ ἦλθε τὴν ἄλλη μέρα, μοῦ εἶπε ὅτι ἐπρόκειτο γιά... παρεξήγηση! Εἶναι ἡ 8η φορὰ ποὺ μὲ πιάνει ἐντελῶς ἀναίτια ἡ ἀστυνομία καὶ ἀνακαλύπτει ἀργότερα τὴν «παρεξήγηση». Δηλώνω ρητὰ ὅτι ἂν ξανασυμβεῖ αὐτὸ θὰ ἀντισταθῶ καὶ ἂς μὲ σκοτώσουν.ΜΑΝΩΛΗΣ ΓΛΕΖΟΣ
Μὲ σ.[3] χαιρετισμοὺς
Τὸ σκαναρισμένο φύλλο τῆς ἐφημερίδας δὲν εἶναι πολὺ καθαρὸ κι ἔτσι δὲν φαίνεται καλὰ τὸ ἐπώνυμο τοῦ βασανιστῆ, ἐνῶ ἔχω τὴν ὑποψία ὅτι καὶ τὸ ὄνομά του (Δαγκλῆς) εἶναι προϊὸν παρανάγνωσης, δηλαδὴ ὁ τυπογράφος τοῦ Ριζοσπάστη ἴσως δὲν διάβασε καλὰ τὸ χειρόγραφο τοῦ Γλέζου (τότε ὁ κόσμος ἔγραφε μὲ τὸ χέρι) καὶ ἀντί γιὰ "Μανώλης", ποὺ εἶναι συχνότατο ὄνομα στὶς Κυκλάδες καὶ τὴν Κρήτη, διάβασε "Δαγκλῆς" – ἄλλωστε τὸ ὄνομα τοῦ χωριοῦ Πολλώνια τὸ διάβασε "Λολώκα".
Ἀλλὰ αὐτὸ μικρὴ σημασία ἔχει· βλέπουμε ὅμως ὅτι ὁ Γλέζος πολὺ γρήγορα ἄρχισε νὰ ἐξαργυρώνει τὴ δόξα τῆς σημαίας, μὲ κυνηγητά, συλλήψεις καὶ ἀνοιγμένα κεφάλια. Καὶ δὲν σταμάτησε νὰ τὴν ἐξαργυρώνει – θὰ θυμᾶστε ὅτι τὸν ψέκασαν μὲ χημικὲς οὐσίες πρὶν ἀπὸ 3-4 χρόνια. Ἀλλὰ καὶ τότε, γιὰ "παρεξήγηση" ἐπρόκειτο!».
[1] Ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὴ φωτογραφία τοῦ γράμματος στὴν ἐφημερίδα, στὴν πραγματικότητα ὁ Γλέζος ἐδῶ δὲ γράφει «21/6» ἀλλὰ «21 τρ.», δηλαδὴ «21 τρέχοντος».
[2] «Πολώνια» στὴν ἰστοσελίδα ThePressProject, «Λολώκα» στὸν Ριζοσπάστη.
[3] «Συντροφικούς».
Ἐδῶ τελειώνει τὸ ἀποκαλυπτικὸ κείμενο τοῦ συγγραφέα καὶ λογοτέχνη Νίκου Σαραντάκου, ἀπὸ τὸ ὁποῖο μαθαίνουμε ὅτι ὁ Μανώλης Γλέζος βρισκόταν στὴ Μῆλο τουλάχιστον ἀπὸ τὶς 21 Ἰουνίου τοῦ 1946. Ἦταν τὸ πρῶτο του ταξίδι στὸ νησὶ, ὅπου καὶ φαίνεται ὅτι παρέμεινε γιὰ ἀρκετὸ καιρό. Τὸ τὶ ἔκανε ἐκεῖνες τὶς μέρες στὴ Μῆλο ὁ νεαρότατος (μόλις 24 ἐτῶν) Γλέζος, τὸ ἀποκάλυψε ὁ ἴδιος σὲ συνέντευξή του ποὺ δόθηκε πολλὰ χρόνια ἀργότερα, στὴν ἐφημερίδα Κυριακάτικη Ἐλευθεροτυπία (φύλλο τῆς 10ης Ἰανουαρίου 1999. Ἀναδημοσίευση ἀπὸ τὸ ἰστολόγιο «Μηλιογραφία» τοῦ Νικήτα Ψαθᾶ. Τὴν πρωτότυπη δημοσίευση μὲ τίτλο «Ὁ κ. Μανώλης Γλέζος στὴ Μῆλο (ἀντὶ ἀποχαιρετισμοῦ)» μπορεῖτε νᾶ βρεῖτε ἐδῶ):
«Τὸ 1946, εἶχα πάει νὰ ὀργανώσω τὸ Κομμουνιστικὸ Κόμμα στὴ Μῆλο. Καὶ φυσικὰ μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ἡ Μῆλος, ἀπὸ γεωλογικῆς πλευρᾶς. Ἐπισκέφθηκα ὅλα τὰ ὀρυχεῖα, κρυφά, γιὰ νὰ δῶ τοὺς ἐργάτες. Ἐτοιμάσαμε καὶ κάναμε μιὰ ἀπεργία, ἀλλὰ ταυτόχρονα ἐγὼ μάζευα καὶ δείγματα ἀπὸ ὀρυκτά. Ἐγέμισα λοιπὸν τὴ βαλίτσα μου. Τελικὰ μὲ ἀνακάλυψαν καὶ μὲ συνέλαβαν τὴν ὥρα ποὺ ἔφευγα ἀπὸ τὴ Μῆλο. Τὸ βράδυ μὲ σάπισαν στὸ ξύλο καὶ μὲ ἄφησαν μονάχα ὅταν ἄρχισε νὰ τρέχει αἷμα ἀπὸ τὸ κεφάλι μου».
Ἦταν, λοιπόν, 21 Ἰουνίου τοῦ 1946 ὅταν ὁ Γλέζος, ἔχοντας ὀργανώσει μιὰ ἀπεργία στὴ Μῆλο, βρισκόταν στὰ Πολλώνια καὶ ἐτοιμαζόταν νὰ ταξιδἐψει γιὰ Σύρο. Τρεῖς μόνο μέρες πρίν, στὶς 18 Ἰουνίου τοῦ 1946, ἡ Κυβέρνηση εἶχε ἐγκρίνει το διαβόητο Γʹ Ψήφισμα «Περὶ ἐκτάκτων μέτρων κατὰ τῶν ἐπιβουλευομένων τὴν δημοσίαν τάξιν καὶ τὴν ἀκεραιότηταν τῆς χώρας». Μὲ τὸ Ψήφισμα αὐτὸ ξεκίνησαν οἱ μαζικὲς διώξεις κατὰ τῶν ἀριστερῶν ἢ κατὰ ὅσων ἦταν ὕποπτοι γιὰ ἀριστερὰ φρονήματα, ἐνῶ ἀκολούθησαν καὶ θανατικὲς καταδίκες. Ὁ Γλέζος πιθανῶς γνώριζε γιὰ τὸ Γʹ Ψήφισμα καὶ τὴν ἀλλαγὴ αὐτὴ τῆς κατάστασης, ἂν καὶ δὲ φανταζόταν ὅτι θα βίωνε, πολὺ γρήγορα, τὶς συνέπειες.
Ἡ ἀπεργία πού, σὲ πεῖσμα τῶν περιστάσεων, ὀργάνωσε στὴ Μῆλο, φαίνεται ὅτι εἶχε ἐπιτυχία· τὴν ἀπεργία αὐτὴ μνημονεύει σὲ μιὰ στροφὴ απʼ τὸ ποίημά του «Σήμερα τὸ πρωί» (τὸ ὁποῖο ἀναφέρεται στὴ Μῆλο καὶ δημοσιεύθηκε στὸ βιβλίο του «Ἡ Συνείδηση τῆς Πετραίας Γῆς - Κυκλαδογραφές», ἐκδόσεις «Τυπωθήτω - Γιῶργος Δαρδανός», 1997, σελ. 153):
«Σήμερα τὸ πρωὶ
ἀναμετρηθήκαμε μὲ τοὺς ξενόφερτους θεοὺς
καὶ τοὺς καταπονέσαμε, μὲ τὴν ὀργὴ τῆς ἀπεργίας,
ποὺ ξέσπασε στὰ θειαφωρυχεῖα τοῦ Κακόρυακα.
Κερδίσαμε τὴ νίκη μὲ τὰ χέρια μας μόνο
καθὼς ἔσφιγγε τὸ ἕνα τὸ ἄλλο».
Ἡ ἀπεργία λοιπόν, στὴν ὁποῖα ἀναμίχθηκε ὁ Μανώλης Γλέζος, φαίνεται ὅτι πραγματοποιήθηκε τὸν Ἰούνιο τοῦ 1946 στὰ Θειωρυχεῖα τῆς Μήλου, στὸ Παλιόρεμμα (τὸ ὁποῖο, ποιητικῇ ἀδείᾳ ἴσως, ὁ Γλέζος ἀναφέρει ως «Κακόρυακα», δηλ. «Κακὸ Ρυάκι» ἀντὶ γιὰ «Παλιὸ Ρέμμα»). Ἡ ἐποχὴ ἐκείνη ἦταν γιὰ τὰ Θειωρυχεῖα ἐποχὴ μεγάλου ἀναβρασμοῦ· ἀπεργίες εἶχαν σημειωθεῖ ξανὰ τὸν Σεπτέμβριο καὶ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1945, μὲ τὴν τελευταία, μάλιστα, ἀπεργία, νὰ λήγει τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1946. Τὸν Μάρτιο τοῦ 1946 τὸ ἐργοστάσιο ἔκλεισε προσωρινά.[4] Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1946 καὶ μετὰ τὴν ἐπαναλειτουργία, ἕνας χωροφύλακας κακοποίησε τὸν ἐπιστάτη καὶ συνδικαλιστῆ τῶν Θειωρυχείων Σταῦρο Λιλλῆ· οἱ συνάδελφοί του, οἱ «Θειωρῦκται Μήλου», κήρυξαν δίωρη στάση ἐργασίας, ἀπειλῶντας «νέαν συνεχῆ ἀπεργίαν εἰς [ἣν] περίπτωσιν δὲν ἀποδοθῆ τὸ δίκαιόν μας». [5]
[4] Γρηγόρης Μπελιβανάκης, «Τὰ Θειωρυχεῖα τῆς Μήλου», Ἀθήνα 2004, σελ. 121, 123, 125.
[5] Νικήτας Ψαθᾶς, «Ὁ κ. Μανώλης Γλέζος στὴ Μῆλο (ἀντὶ ἀποχαιρετισμοῦ)», όπ.π.
Δὲν εἶναι γνωστὸ ἂν ἡ «νέα συνεχὴς ἀπεργία» πραγματοποιήθηκε, ὅπως ἐπίσης δὲν ὑπάρχουν περισσότερα στοιχεῖα γιὰ τὴν ἀπεργία στὴν ὀργάνωση τῆς ὁποίας συνέβαλε ὁ Γλέζος, πιθανῶς τὸν Ἰούνιο τοῦ 1946, ὅπως προαναφέρθηκε. Τὸ σίγουρο εἶναι ὅτι τὰ πνεύματα ἦταν ὀξυμμένα στὰ Θειωρυχεῖα τῆς Μήλου καὶ τὸ περιστατικὸ μὲ τὸν χωροφύλακα που κακοποίησε τὸν συνδικαλιστῆ Λιλλῆ δὲν ἦταν παρὰ ἡ ἀρχή· ἡ συνέχεια ἦταν μὲ τὸν χωροφύλακα που κακοποίησε τὸν ὀργανωτῆ τῆς ἀπεργίας Μανώλη Γλέζο! Ἦταν τὸ βράδυ τῆς 21ης Ἰουνίου 1946. Τὴν ἐπομένη, ὅπως ἀναφέρει ὁ Γλέζος στὸ γράμμα του πρὸς τὸν Ριζοσπάστη, τὸν ἐπισκέφθηκε ὁ Διοικητὴς τῆς Χωροφυλακῆς Μήλου, γιὰ νὰ τοῦ δηλώσει ὅτι ἐπρόκειτο... γιὰ παρεξήγηση!
Φυσικά, ἡ δικαιολογία ἦταν ἀστεία. Δὲν ὑπῆρχε θέμα παρεξήγησης, ἀλλὰ εἶχε νὰ κάνει μὲ τὸ μικρόβιο τοῦ ἐθνικοῦ διχασμοῦ καὶ τὸν Ἐμφύλιο ποὺ μόλις ξεκινοῦσε. «Ἦταν ἡ ἐποχὴ ποὺ βασίλευε ἡ τρομοκρατία κράτους καὶ παρακρατικῶν συμμοριῶν στὴν ὕπαιθρο», ὅπως παρατηρεῖ, σωστά, ὁ Νίκος Σαραντάκος. Ἄλλωστε, τὸ διαβόητο «Γʹ Ψήφισμα» ἦταν ἤδη γεγονός (εἶχε δημοσιευθεῖ πρὶν ἀπὸ τρεῖς μέρες) καὶ οἱ ἐπιθέσεις στὸν Σταθμὸ Χωροφυλακῆς τοῦ Λιτοχώρου Πιερίας (μὲ τὶς ὁποῖες παραδοσιακὰ θεωρεῖται ὅτι ξεκίνησε ὁ Ἐμφύλιος) εἶχαν συμβεῖ λιγότερο ἀπὸ τρεῖς μῆνες πρίν. Στὴν Ὑποδιοίκηση Χωροφυλακῆς Μήλου φαίνεται ὅτι ὑπῆρχαν κάποιοι, ἐκείνη τὴν ἐποχή, ποὺ δὲ δίσταζαν νὰ δείξουν τὸν «ὑπερβάλλοντα ζῆλο» τους ὅποτε συναντοῦσαν κάποιον μὲ διαφορετικὲς πολιτικὲς ἀπόψεις. Ὕποπτο στοιχεῖο, στὴν περίπτωση Γλέζου, φαίνεται ὅτι στάθηκαν ἀκόμα καὶ οἱ «πέτρες», τὰ ὀρυκτὰ δηλαδὴ ποὺ μετέφερε μὲ τὴ βαλίτσα του στὰ Πολλώνια! Καὶ ὁ Γλέζος μὲν ἤθελε τὶς «πέτρες» γιὰ συλλογὴ καὶ μελέτη, οἱ ἄσχετοι ὅμως χωροφύλακες εἶχαν βάλει ἄλλα στὸ κεφάλι τους. Στὶς 22 Ἰουνίου 1946, ὅταν ὁ Διοικητὴς τῆς Χωροφυλακῆς συνάντησε τὸν Γλέζο, διημείφθησαν μεταξύ τους καὶ τὰ ἀκόλουθα (ὅπως διηγήθηκε ὁ Γλέζος πολλὰ χρόνια ἀργότερα):
«Μοῦ λέει, λοιπόν, ὁ Διοικητής: "Καλὰ ὅλα τ’ ἄλλα, ἐκεῖνες τὶς πέτρες τὶ τὶς ἤθελες στὴ βαλίτσα σου"; Ἄρχισα, λοιπόν, νὰ τοῦ ἐξηγῶ τὶ εἶναι ἀπὸ γεωλογικῆς πλευρᾶς ἡ Μῆλος, ὅτι εἶναι ἕνα μουσεῖο καὶ γιὰ ποιὸ λόγο τὸ ἐνδιαφέρον τὸ δικό μου, ποὺ ἦταν ἔντονο. Αὐτὸς ἄκουγε καὶ φυσικὰ δὲν καταλάβαινε τίποτα ἀπ’ ὅ,τι τοῦ ’λεγα. (...) Τελικὰ δὲν μοῦ τὰ ἔδωσαν αὐτά, διότι θέλανε νὰ τὰ ἐρευνήσουνε τὰ ὀρυκτὰ ἐκεῖνα, μήπως...».[6]
[6] Κυριακάτικη Ἐλευθεροτυπία, φύλλο τῆς 10.01.1999. Ἀναδημοσίευση στὸ Νικήτας Ψαθᾶς, «Ὁ κ. Μανώλης Γλέζος στὴ Μῆλο (ἀντὶ ἀποχαιρετισμοῦ)», ὅπ.π.
Ὁ Μανώλης Γλέζος ἦρθε καὶ πάλι στὴ Μῆλο, παρά τὴν πρώτη ἐκείνη «ἀνάποδη» γνωριμία τοῦ 1946. Τὸ νησί τοῦ εἶχε κάνει ἐντύπωση ἐξαρχῆς. Ἀλλὰ καὶ οἱ καταστάσεις εἶχαν πλέον ἀλλάξει στὴ χώρα, οἱ ἀριστερὲς ἰδέες δὲ διώκονταν πλέον. Κάπου 30 χρόνια ἀργότερα, τὸ κλῖμα στὴ Μῆλο ἦταν τελείως διαφορετικό. Ὁ Μανώλης Γλέζος, σὲ καινούργια ἐπίσκεψη, θεώρησε καλὸ νʼ ἀναζητήσει καὶ τὰ ὀρυκτὰ ποὺ τοῦ εἶχε κατακρατήσει ἡ Χωροφυλακὴ τὸ 1946:
«Ὕστερα ἀπὸ πολλὰ χρόνια, μετὰ τὴ δικτατορία, πῆγα στὴ Μῆλο καὶ τὰ ζήτησα ἀπὸ τὴ Χωροφυλακή. Εἶχαν ἐξαφανιστεῖ. Ἔτσι στερήθηκα ὅ,τι εἶχα μαζέψει γιὰ τὴ συλλογή μου. Βέβαια, βρῆκα πάλι μιὰ ὡραῖα συσσωμάτωση κρυσταλλικὴ τοῦ θειαφιοῦ, ἀλλὰ δὲν ἤτανε ὅπως ἐκεῖνα ποὺ ’χα χάσει».[7]
[7] Κυριακάτικη Ἐλευθεροτυπία, ὅπ.π.
Ὁ Μανώλης Γλέζος πέρασε στὴν ἀθανασία στὶς 30 Μαρτίου 2020, σὲ ἡλικία 98 έτῶν. Ἡ Μῆλος, μολονότι ἀρχικὰ τοῦ εἶχε δείξει ἕνα μᾶλλον «ἄγριο» πρόσωπο, ἀργότερα τίμησε τὸν ἀγωνιστῆ, δίνοντάς του τὸν τίτλο τοῦ Ἐπίτιμου Δημότη Μήλου. Ὁ άποχαιρετισμὸς τοῦ Δημάρχου Μήλου στὸν Μανώλη Γλέζο: ἐδῶ.
Τὰ σχόλιά σας εἶναι εὐπρόσδεκτα!
Ἀφῆστε ἕνα σχόλιο γι’ αὐτὴν τὴ δημοσίευση χρησιμοποιῶντας τὸν σύνδεσμο ποὺ ἀκολουθεῖ:
«Τὸ 1946, εἶχα πάει νὰ ὀργανώσω τὸ Κομμουνιστικὸ Κόμμα στὴ Μῆλο. Καὶ φυσικὰ μοῦ ἔκανε ἐντύπωση ἡ Μῆλος, ἀπὸ γεωλογικῆς πλευρᾶς. Ἐπισκέφθηκα ὅλα τὰ ὀρυχεῖα, κρυφά, γιὰ νὰ δῶ τοὺς ἐργάτες. Ἐτοιμάσαμε καὶ κάναμε μιὰ ἀπεργία, ἀλλὰ ταυτόχρονα ἐγὼ μάζευα καὶ δείγματα ἀπὸ ὀρυκτά. Ἐγέμισα λοιπὸν τὴ βαλίτσα μου. Τελικὰ μὲ ἀνακάλυψαν καὶ μὲ συνέλαβαν τὴν ὥρα ποὺ ἔφευγα ἀπὸ τὴ Μῆλο. Τὸ βράδυ μὲ σάπισαν στὸ ξύλο καὶ μὲ ἄφησαν μονάχα ὅταν ἄρχισε νὰ τρέχει αἷμα ἀπὸ τὸ κεφάλι μου».
Ἦταν, λοιπόν, 21 Ἰουνίου τοῦ 1946 ὅταν ὁ Γλέζος, ἔχοντας ὀργανώσει μιὰ ἀπεργία στὴ Μῆλο, βρισκόταν στὰ Πολλώνια καὶ ἐτοιμαζόταν νὰ ταξιδἐψει γιὰ Σύρο. Τρεῖς μόνο μέρες πρίν, στὶς 18 Ἰουνίου τοῦ 1946, ἡ Κυβέρνηση εἶχε ἐγκρίνει το διαβόητο Γʹ Ψήφισμα «Περὶ ἐκτάκτων μέτρων κατὰ τῶν ἐπιβουλευομένων τὴν δημοσίαν τάξιν καὶ τὴν ἀκεραιότηταν τῆς χώρας». Μὲ τὸ Ψήφισμα αὐτὸ ξεκίνησαν οἱ μαζικὲς διώξεις κατὰ τῶν ἀριστερῶν ἢ κατὰ ὅσων ἦταν ὕποπτοι γιὰ ἀριστερὰ φρονήματα, ἐνῶ ἀκολούθησαν καὶ θανατικὲς καταδίκες. Ὁ Γλέζος πιθανῶς γνώριζε γιὰ τὸ Γʹ Ψήφισμα καὶ τὴν ἀλλαγὴ αὐτὴ τῆς κατάστασης, ἂν καὶ δὲ φανταζόταν ὅτι θα βίωνε, πολὺ γρήγορα, τὶς συνέπειες.
Ἡ ἀπεργία πού, σὲ πεῖσμα τῶν περιστάσεων, ὀργάνωσε στὴ Μῆλο, φαίνεται ὅτι εἶχε ἐπιτυχία· τὴν ἀπεργία αὐτὴ μνημονεύει σὲ μιὰ στροφὴ απʼ τὸ ποίημά του «Σήμερα τὸ πρωί» (τὸ ὁποῖο ἀναφέρεται στὴ Μῆλο καὶ δημοσιεύθηκε στὸ βιβλίο του «Ἡ Συνείδηση τῆς Πετραίας Γῆς - Κυκλαδογραφές», ἐκδόσεις «Τυπωθήτω - Γιῶργος Δαρδανός», 1997, σελ. 153):
«Σήμερα τὸ πρωὶ
ἀναμετρηθήκαμε μὲ τοὺς ξενόφερτους θεοὺς
καὶ τοὺς καταπονέσαμε, μὲ τὴν ὀργὴ τῆς ἀπεργίας,
ποὺ ξέσπασε στὰ θειαφωρυχεῖα τοῦ Κακόρυακα.
Κερδίσαμε τὴ νίκη μὲ τὰ χέρια μας μόνο
καθὼς ἔσφιγγε τὸ ἕνα τὸ ἄλλο».
Ἡ ἀπεργία λοιπόν, στὴν ὁποῖα ἀναμίχθηκε ὁ Μανώλης Γλέζος, φαίνεται ὅτι πραγματοποιήθηκε τὸν Ἰούνιο τοῦ 1946 στὰ Θειωρυχεῖα τῆς Μήλου, στὸ Παλιόρεμμα (τὸ ὁποῖο, ποιητικῇ ἀδείᾳ ἴσως, ὁ Γλέζος ἀναφέρει ως «Κακόρυακα», δηλ. «Κακὸ Ρυάκι» ἀντὶ γιὰ «Παλιὸ Ρέμμα»). Ἡ ἐποχὴ ἐκείνη ἦταν γιὰ τὰ Θειωρυχεῖα ἐποχὴ μεγάλου ἀναβρασμοῦ· ἀπεργίες εἶχαν σημειωθεῖ ξανὰ τὸν Σεπτέμβριο καὶ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1945, μὲ τὴν τελευταία, μάλιστα, ἀπεργία, νὰ λήγει τὸν Φεβρουάριο τοῦ 1946. Τὸν Μάρτιο τοῦ 1946 τὸ ἐργοστάσιο ἔκλεισε προσωρινά.[4] Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1946 καὶ μετὰ τὴν ἐπαναλειτουργία, ἕνας χωροφύλακας κακοποίησε τὸν ἐπιστάτη καὶ συνδικαλιστῆ τῶν Θειωρυχείων Σταῦρο Λιλλῆ· οἱ συνάδελφοί του, οἱ «Θειωρῦκται Μήλου», κήρυξαν δίωρη στάση ἐργασίας, ἀπειλῶντας «νέαν συνεχῆ ἀπεργίαν εἰς [ἣν] περίπτωσιν δὲν ἀποδοθῆ τὸ δίκαιόν μας». [5]
[4] Γρηγόρης Μπελιβανάκης, «Τὰ Θειωρυχεῖα τῆς Μήλου», Ἀθήνα 2004, σελ. 121, 123, 125.
[5] Νικήτας Ψαθᾶς, «Ὁ κ. Μανώλης Γλέζος στὴ Μῆλο (ἀντὶ ἀποχαιρετισμοῦ)», όπ.π.
Δὲν εἶναι γνωστὸ ἂν ἡ «νέα συνεχὴς ἀπεργία» πραγματοποιήθηκε, ὅπως ἐπίσης δὲν ὑπάρχουν περισσότερα στοιχεῖα γιὰ τὴν ἀπεργία στὴν ὀργάνωση τῆς ὁποίας συνέβαλε ὁ Γλέζος, πιθανῶς τὸν Ἰούνιο τοῦ 1946, ὅπως προαναφέρθηκε. Τὸ σίγουρο εἶναι ὅτι τὰ πνεύματα ἦταν ὀξυμμένα στὰ Θειωρυχεῖα τῆς Μήλου καὶ τὸ περιστατικὸ μὲ τὸν χωροφύλακα που κακοποίησε τὸν συνδικαλιστῆ Λιλλῆ δὲν ἦταν παρὰ ἡ ἀρχή· ἡ συνέχεια ἦταν μὲ τὸν χωροφύλακα που κακοποίησε τὸν ὀργανωτῆ τῆς ἀπεργίας Μανώλη Γλέζο! Ἦταν τὸ βράδυ τῆς 21ης Ἰουνίου 1946. Τὴν ἐπομένη, ὅπως ἀναφέρει ὁ Γλέζος στὸ γράμμα του πρὸς τὸν Ριζοσπάστη, τὸν ἐπισκέφθηκε ὁ Διοικητὴς τῆς Χωροφυλακῆς Μήλου, γιὰ νὰ τοῦ δηλώσει ὅτι ἐπρόκειτο... γιὰ παρεξήγηση!
Φυσικά, ἡ δικαιολογία ἦταν ἀστεία. Δὲν ὑπῆρχε θέμα παρεξήγησης, ἀλλὰ εἶχε νὰ κάνει μὲ τὸ μικρόβιο τοῦ ἐθνικοῦ διχασμοῦ καὶ τὸν Ἐμφύλιο ποὺ μόλις ξεκινοῦσε. «Ἦταν ἡ ἐποχὴ ποὺ βασίλευε ἡ τρομοκρατία κράτους καὶ παρακρατικῶν συμμοριῶν στὴν ὕπαιθρο», ὅπως παρατηρεῖ, σωστά, ὁ Νίκος Σαραντάκος. Ἄλλωστε, τὸ διαβόητο «Γʹ Ψήφισμα» ἦταν ἤδη γεγονός (εἶχε δημοσιευθεῖ πρὶν ἀπὸ τρεῖς μέρες) καὶ οἱ ἐπιθέσεις στὸν Σταθμὸ Χωροφυλακῆς τοῦ Λιτοχώρου Πιερίας (μὲ τὶς ὁποῖες παραδοσιακὰ θεωρεῖται ὅτι ξεκίνησε ὁ Ἐμφύλιος) εἶχαν συμβεῖ λιγότερο ἀπὸ τρεῖς μῆνες πρίν. Στὴν Ὑποδιοίκηση Χωροφυλακῆς Μήλου φαίνεται ὅτι ὑπῆρχαν κάποιοι, ἐκείνη τὴν ἐποχή, ποὺ δὲ δίσταζαν νὰ δείξουν τὸν «ὑπερβάλλοντα ζῆλο» τους ὅποτε συναντοῦσαν κάποιον μὲ διαφορετικὲς πολιτικὲς ἀπόψεις. Ὕποπτο στοιχεῖο, στὴν περίπτωση Γλέζου, φαίνεται ὅτι στάθηκαν ἀκόμα καὶ οἱ «πέτρες», τὰ ὀρυκτὰ δηλαδὴ ποὺ μετέφερε μὲ τὴ βαλίτσα του στὰ Πολλώνια! Καὶ ὁ Γλέζος μὲν ἤθελε τὶς «πέτρες» γιὰ συλλογὴ καὶ μελέτη, οἱ ἄσχετοι ὅμως χωροφύλακες εἶχαν βάλει ἄλλα στὸ κεφάλι τους. Στὶς 22 Ἰουνίου 1946, ὅταν ὁ Διοικητὴς τῆς Χωροφυλακῆς συνάντησε τὸν Γλέζο, διημείφθησαν μεταξύ τους καὶ τὰ ἀκόλουθα (ὅπως διηγήθηκε ὁ Γλέζος πολλὰ χρόνια ἀργότερα):
«Μοῦ λέει, λοιπόν, ὁ Διοικητής: "Καλὰ ὅλα τ’ ἄλλα, ἐκεῖνες τὶς πέτρες τὶ τὶς ἤθελες στὴ βαλίτσα σου"; Ἄρχισα, λοιπόν, νὰ τοῦ ἐξηγῶ τὶ εἶναι ἀπὸ γεωλογικῆς πλευρᾶς ἡ Μῆλος, ὅτι εἶναι ἕνα μουσεῖο καὶ γιὰ ποιὸ λόγο τὸ ἐνδιαφέρον τὸ δικό μου, ποὺ ἦταν ἔντονο. Αὐτὸς ἄκουγε καὶ φυσικὰ δὲν καταλάβαινε τίποτα ἀπ’ ὅ,τι τοῦ ’λεγα. (...) Τελικὰ δὲν μοῦ τὰ ἔδωσαν αὐτά, διότι θέλανε νὰ τὰ ἐρευνήσουνε τὰ ὀρυκτὰ ἐκεῖνα, μήπως...».[6]
[6] Κυριακάτικη Ἐλευθεροτυπία, φύλλο τῆς 10.01.1999. Ἀναδημοσίευση στὸ Νικήτας Ψαθᾶς, «Ὁ κ. Μανώλης Γλέζος στὴ Μῆλο (ἀντὶ ἀποχαιρετισμοῦ)», ὅπ.π.
Ὁ Μανώλης Γλέζος ἦρθε καὶ πάλι στὴ Μῆλο, παρά τὴν πρώτη ἐκείνη «ἀνάποδη» γνωριμία τοῦ 1946. Τὸ νησί τοῦ εἶχε κάνει ἐντύπωση ἐξαρχῆς. Ἀλλὰ καὶ οἱ καταστάσεις εἶχαν πλέον ἀλλάξει στὴ χώρα, οἱ ἀριστερὲς ἰδέες δὲ διώκονταν πλέον. Κάπου 30 χρόνια ἀργότερα, τὸ κλῖμα στὴ Μῆλο ἦταν τελείως διαφορετικό. Ὁ Μανώλης Γλέζος, σὲ καινούργια ἐπίσκεψη, θεώρησε καλὸ νʼ ἀναζητήσει καὶ τὰ ὀρυκτὰ ποὺ τοῦ εἶχε κατακρατήσει ἡ Χωροφυλακὴ τὸ 1946:
«Ὕστερα ἀπὸ πολλὰ χρόνια, μετὰ τὴ δικτατορία, πῆγα στὴ Μῆλο καὶ τὰ ζήτησα ἀπὸ τὴ Χωροφυλακή. Εἶχαν ἐξαφανιστεῖ. Ἔτσι στερήθηκα ὅ,τι εἶχα μαζέψει γιὰ τὴ συλλογή μου. Βέβαια, βρῆκα πάλι μιὰ ὡραῖα συσσωμάτωση κρυσταλλικὴ τοῦ θειαφιοῦ, ἀλλὰ δὲν ἤτανε ὅπως ἐκεῖνα ποὺ ’χα χάσει».[7]
[7] Κυριακάτικη Ἐλευθεροτυπία, ὅπ.π.
Ὁ Μανώλης Γλέζος πέρασε στὴν ἀθανασία στὶς 30 Μαρτίου 2020, σὲ ἡλικία 98 έτῶν. Ἡ Μῆλος, μολονότι ἀρχικὰ τοῦ εἶχε δείξει ἕνα μᾶλλον «ἄγριο» πρόσωπο, ἀργότερα τίμησε τὸν ἀγωνιστῆ, δίνοντάς του τὸν τίτλο τοῦ Ἐπίτιμου Δημότη Μήλου. Ὁ άποχαιρετισμὸς τοῦ Δημάρχου Μήλου στὸν Μανώλη Γλέζο: ἐδῶ.
Τὰ σχόλιά σας εἶναι εὐπρόσδεκτα!
Ἀφῆστε ἕνα σχόλιο γι’ αὐτὴν τὴ δημοσίευση χρησιμοποιῶντας τὸν σύνδεσμο ποὺ ἀκολουθεῖ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου