 |
| Τὰ ἐμβλήματα τοῦ Ἱεροῦ Λόχου: ξύλινη κατασκευὴ ποὺ βρέθηκε στὸν Ἀδάμαντα. Φωτογραφία ἀπὸ τὸ ἀρχεῖο Μπελιβανάκη. Ἐπεξεργασία φωτογραφίας: Π. Σ. Κοτρωνάκης. |
Ἕνα τεχνούργημα ποὺ συνδέει τὴ Μῆλο μὲ τὶς ἡρωικὲς στιγμὲς τῆς Ἐπανάστασης στὴν κυρίως Ἑλλάδα καὶ στὴν Κρήτη.
Συμπληρώνονται σήμερα 200 χρόνια ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης στὸν κυρίως ἑλλαδικὸ χῶρο. Ὅταν οἱ φλόγες τοῦ πολέμου ἄρχισαν νὰ καῖνε τὴν Κρἠτη, ἑκατοντάδες πρόσφυγες ἔφτασαν στὴ Μῆλο καὶ ἐγκαταστάθηκαν, οἱ περισσότεροι, στὴν «Παναγιά». Μαζί τους ἔφεραν τὰ δικά τους μυστικά, ποὺ στοίχειωσαν τὸν Ἀδάμαντα.
Πρὶν ἀπὸ λίγα χρόνια, ὁ Γρηγόρης Μπελιβανάκης ἔθεσε ὑπόψη μου τὴ φωτογραφία ποὺ δημοσιεύω σήμερα. Ἀπεικονίζει ἕνα ἐκ πρώτης ὄψεως παράξενο ἀντικείμενο, ξύλινο προφανῶς. Εὔκολα ἀναγνωρίζεται τὸ μυθικὸ πουλί, ὁ Φοίνικας, ποὺ ξαναγεννιέται ἀπὸ τὶς ἴδιες του τὶς στάχτες καὶ ξεπηδᾶ μέσα ἀπὸ τὶς φλόγες: ἡ αἰώνια ἀλληγορία τῆς ἀναγέννησης, τῆς συνέχειας. Στὴ βάση τοῦ Φοίνικα Σταυρός, νεκροκεφαλὴ καὶ χιαστὶ σταυρωμένα ὀστᾶ, μὲ τὶς φλόγες στὸ βάθος.
Ἐμφανέστατα πρόκειται γιὰ ἕνα βαθιὰ συμβολικὸ ἀντικείμενο, τοῦ ὁποίου ὅμως ὁ σκοπὸς κατασκευῆς καὶ ἡ χρήση φαντάζουν ἄγνωστα. Ὁ Γρηγόρης Μπελιβανάκης μὲ εἶχε, τότε, πληροφορήσει ὅτι τὸ ἀντικείμενο βρέθηκε «σὲ ἕνα σπίτι στὸν Ἀδάμαντα». Καὶ προσπαθῶντας νὰ ἐρμηνεύσει τὸν συμβολισμὸ τοῦ ἀντικειμένου, ἔκανε μιὰ εὔστοχη ὑπόθεση: ὅτι πρόκειται γιὰ τὸ ἔμβλημα τοῦ Ἱεροῦ Λόχου τοῦ Ἀλέξανδρου Ὑψηλάντη!
Τὶ σχέση μπορεῖ νὰ ἔχει ὁ Ἱερὸς Λόχος τῶν νεαρῶν σπουδαστῶν ποὺ πολέμησαν στὸ Δραγατσάνι τῆς Ρουμανίας, μὲ τὴ Μῆλο καὶ τὸν Ἀδάμαντα; Καὶ πῶς ἐμπλέκονται οἱ Κρητικοί; Ἡ ἱστορία μπορεῖ κάποιες φορὲς νὰ ἐκπλήσσει...
Ὁ Ἱερὸς Λόχος εἶχε τὴ δική του σημαία, τρίχρωμη, μὲ ἐναλλασσόμενες λωρίδες μαύρου, λευκοῦ καὶ ἐρυθροῦ χρώματος. Τὸ ἐρυθρὸ συμβόλιζε τὸν πατριωτισμό, τὸ λευκὸ τὴν ἀδελφοσύνη καὶ τὸ μαῦρο τὴ θυσία. Στὴ μία ὄψη τῆς σημαίας καὶ στὴ μέση τῆς λευκῆς λωρίδας, ὑπῆρχε ἀπεικόνιση τοῦ μυθικοῦ Φοίνικα.
 |
| Ἡ σημαῖα τοῦ Ἱεροῦ Λόχου.[1] |
Ἐξʼ ἄλλου, οἱ Ἱερολοχίτες εἶχαν τὴ δική τους στολή, ἀπὸ μαύρη τσόχα. Ἦταν ἐμπνευσμένη ἀπὸ τὶς στολὲς τοῦ ἐλαφροῦ ἰππικοῦ τῶν εὐρωπαϊκῶν στρατῶν τῆς ἐποχῆς (ὅπως ἦταν οἱ περίφημοι Πρώσσοι «Οὐσσάροι τοῦ Θανάτου»). Στὸ κεφάλι, οἱ Ἱερολοχίτες φοροῦσαν ψηλὸ πίλο («σακώ») χωρὶς γεῖσο, ἐπίσης μαῦρο, μἐ λευκὸ λοφίο στὴν κορυφή. Μετωπικά, πάνω στὸν πίλο, ὑπῆρχαν τὰ χρώματα τῆς σημαίας: μαῦρο, λευκὸ καὶ ἐρυθρό, καθὼς ἐπίσης νεκροκεφαλὴ μὲ δύο χιαστὶ σταυρωμένα ὀστᾶ, φτιαγμένα ἀπὸ λευκὸ μέταλλο.
 |
| Ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης μὲ τὴ στολὴ τοῦ Ἱερολοχίτη.[3] |
Ἡ νεκροκεφαλὴ μὲ τὰ σταυρωμένα ὀστᾶ δὲν ἦταν ἔμπνευση τοῦ Ὑψηλάντη: ὡς ἔμβλημα χρησιμοποιοῦνταν ἀπὸ στρατιωτικὲς μονάδες τῆς ἐποχῆς, ὅπως ἦταν οἱ Οὐσσάροι ἰππεῖς ἢ οἱ «Μπράουνσγουϊκ» τῶν Ναπολεοντείων Πολέμων.[2] Μάλιστα, αὐτὲς οἱ μονάδες φοροῦσαν καὶ ἀνάλογο πίλο (μὲ γεῖσο ὅμως) καὶ (σκοῦρο) λοφίο, ἐνῶ χρησιμοποιοῦσαν ὡς ἔμβλημα τὴ νεκροκεφαλὴ μὲ τὰ σταυρωμένα ὀστᾶ. Ἡ σημαντικὴ διαφορὰ στὸ ἀνάλογο ἔμβλημα τῶν Ἱερολοχιτῶν, ἦταν ἡ προσθήκη τοῦ Σταυροῦ πάνω ἀπὸ τὴ νεκροκεφαλή, ποὺ συμβόλιζε, βέβαια, τὴ νίκη τῆς Χριστιανοσύνης πάνω στὸν θάνατο.
Τὸ ξύλινο ἔμβλημα ποὺ βρέθηκε στὸν Ἀδάμαντα δὲν εἶναι παρὰ ἕνας συγκερασμὸς ὅλων αὐτῶν τῶν συμβόλων τοῦ Ἱεροῦ Λόχου: ὁ Φοίνικας τῆς Σημαίας μαζὶ μὲ τὸν Σταυρό, τη νεκροκεφαλὴ καὶ τὰ σταυρωμένα ὀστᾶ τῆς στολῆς. Καὶ θὰ μποροῦσε νὰ μπεῖ κανεὶς σὲ μεγάλο πειρασμὸ νὰ ἐρμηνεύσει αὐτὸ τὸ ξύλινο τεχνούργημα ὡς ἕνα γνήσιο ἀπομεινάρι τοῦ Ἱεροῦ Λόχου, ἀπὸ τὰ ἐλάχιστα ποὺ ἔχουν διασωθεῖ, ὡς ἕνα ἕμβλημα ποὺ κάποιος Ἱερολοχίτης κρατοῦσε μὲ ὑπερηφάνεια στὸ Δραγατσάνι. Καὶ θὰ μποροῦσε, ὄντως, νὰ ἦταν ἔτσι, ἂν δὲ γνωρίζαμε ὅτι τὸ ἔμβλημα βρέθηκε στὸν Ἀδάμαντα, σὲ σπίτι οἰκογένειας ἀπογόνου τῶν προσφύγων ποὺ ἀποίκισαν, κατὰ τὴ διάρκεια τῆς Ἐπανάστασης, τὸ λιμάνι.
Ἡ Ἐπανάσταση στὴν Κρήτη κατεπνίγη ἀπὸ τὸν Ἰμπραήμ, θετὸ γιὸ τοῦ Πασᾶ τῆς Αἰγύπτου, τὸ 1824. Περίπου 1000 Κρητικοὶ πρόσφυγες (223 οἰκογένειες) κατέφυγαν ἐκείνη τὴ χρονιὰ στὴ Μῆλο, μὲ τοὺς περισσότερους νὰ ἐγκαθίστανται ὅπως-ὅπως στὸν Ἀδάμαντα. Ἡ κατάστασή τους ἦταν, κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἦττον, οἰκτρή. Κατὰ κύματα ἐξακολούθησαν καὶ ἄλλοι Κρητικοὶ πρόσφυγες νὰ ἔρχονται στὴ Μῆλο τὰ ἐπόμενα χρόνια καὶ μέχρι τὸ 1830 περίπου, ὅταν καὶ ἱδρύθηκε ἐπισήμως τὸ νέο ἑλληνικὸ κράτος. Μὲ τοὺς πρόσφυγες, ὁ πληθυσμὸς τῆς Μήλου εἶχε σχεδὸν διπλασιαστεῖ.
Ἡ Κρήτη δὲν περιελήφθη στὰ ὅρια τοῦ νέου κράτους. Παραχωρήθηκε ὡς «δῶρο» ἀπὸ τὸν Σουλτάνο στὸν Πασᾶ τῆς Αἰγύπτου, γιὰ τὶς «πολύτιμες» ὑπηρεσίες ποὺ εἶχε προσφέρει ἡ Αἴγυπτος στὸν πόλεμο κατὰ τῶν Ἑλλήνων. Ποτὲ ὅμως οἱ Κρητικοὶ τῆς Μήλου δὲν ἔπαψαν νὰ ἐλπίζουν στὴν ἀπελευθέρωση καὶ τῆς δικῆς τους πατρίδας. Ποτὲ δὲν ἔπαψαν νὰ χρηματοδοτοῦν καὶ νὰ στηρίζουν μὲ κάθε τρόπο ἔνοπλα κινήματα στὴν Κρήτη. Δὲν ἦταν λίγες οἱ φορὲς ποὺ ἐθελοντὲς ἀπὸ τὸν Ἀδάμαντα συγκροτοῦσαν ἔνοπλα σώματα καὶ κατέβαιναν στὴν Κρήτη γιὰ νὰ πολεμήσουν, ὅπως ἔγινε τὸ 1838 μὲ τὴ λεγόμενη «ἐπανάσταση τοῦ Μπικοστρατῆ» ποὺ ὀργάνωσε ἀπὸ τὴ Μῆλο ὁ Στρατῆς Δεληγιαννάκης.
Τὸ ξύλινο τεχνούργημα μὲ τὰ ἐμβλήματα τοῦ Ἱεροῦ Λόχου ποὺ βρέθηκε στὸν Ἀδάμαντα, δὲν ἀποκλείεται νὰ φιλοτεχνήθηκε ἀπὸ κάποιον ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς Κρητικοὺς πρόσφυγες. Ἐμπνευσμένοι ἀπὸ τὴ θυσία τοῦ Ἱεροῦ Λόχου (τὰ γεγονότα ἦταν ἀκόμα τότε πρόσφατα) καὶ φλογισμένοι ἀπὸ τὴν ἐπιθυμία νὰ δοῦν καὶ τὴ δική τους πατρίδα ἐλεύθερη, δὲν ἀποκλείεται οἱ Κρητικοὶ τοῦ Ἀδάμαντα νὰ κατασκεύαζαν τέτοια ξύλινα τεχνουργήματα. Σκοπὸς τους ἦταν νὰ ἐμπνέουν καὶ νὰ καθοδηγοῦν τὶς γενιὲς τῶν Κρητικῶν ποὺ μεγάλωναν στὴ Μῆλο, νὰ ὑπενθυμίζουν ὅτι ὁ δρόμος τῆς ἀπελευθέρωσης περνοῦσε ἀπὸ τὴν ἀτραπὸ τῆς θυσίας. Ὅπως εἶχε συμβεῖ μὲ τοὺς νεαροὺς σπουδαστὲς ποὺ πλαισίωναν τὸν Ἱερὸ Λόχο, τὸ 1821, στὸ Δραγατσάνι.
[1] https://www.searchculture.gr/aggregator/edm/EIM/000042-353251
[2] https://www.modelclub.gr/forums/index.php?topic=18522.0
[3] https://www.epilekta.com/2019/03/1821.html
Υ.Γ.
Ὁ Γρηγόρης Μπελιβανάκης πίστευε ὅτι τὸ ξύλινο ἔμβλημα σχετιζόταν μὲ τοὺς Κρητικοὺς ἀγῶνες, καὶ προσωπικὰ πιστεύω ὅτι εἶχε δίκιο. Ὁ τίτλος τῆς (ψηφιακῆς) φωτογραφίας τοῦ ἐμβλήματος ποὺ μοῦ εἶχε στείλει, πρὶν χρόνια, ἦταν «Φοίνιξ Καβρουδάκη». Νὰ εἶχε βρεθεῖ τὸ ἔμβλημα στὸ σπίτι τῆς οἰκογένειας τοῦ γνωστοῦ Ἀδαμαντινοῦ καὶ ἄλλοτε Προέδρου τῆς Κοινότητας Ἀδάμαντα, Γιάγκου Καβρουδάκη; Δὲν τὸ ἀποκλείω, ἀλλὰ καὶ δὲ γνωρίζω τίποτε ἄλλο γιὰ τὸ ἔμβλημα αὐτό. Ὥστε παρακαλῶ ὅποιον ἀπὸ τοὺς φίλους συμπολίτες γνωρίζει τυχὸν κάτι σχετικό, νὰ ἐνημερώσει τὴ «Φωτοθήκη» ἀφήνοντας κάποιο σχόλιο.
ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ
Ἀφῆστε ἕνα σχόλιο γι’ αὐτὴν τὴ δημοσίευση χρησιμοποιῶντας τὸν σύνδεσμο ποὺ ἀκολουθεῖ:
